Chciałem udokumentować osoby, o których Janusz Pałubicki, szef Regionu NSZZ Solidarności w Poznaniu powiedział, że „zachowali Solidarność nie tylko w legitymacjach ale także w sercach” – mówił Andrzej Moś, poprzedzając premierę filmu „Tworzyliśmy Solidarność. Region Konin 1980-1989”. Premiera dokumentu odbyła się 11 grudnia 2016 r. w Kinie CENTRUM, tuż przed 35. rocznicą wprowadzenia stanu wojennego.

,,Tworzyliśmy Solidarność. Region Konin 1980-89’’ to film, który powstał w ramach projektu ,,Patriotyzm Jutra 2016’’ finansowanego z funduszy Muzeum Historii Polski. Rolę producenta pełniło Muzeum Okręgowe w Koninie, produkcję wsparło kilku sponsorów, między innymi Prezydent Konina, Zarząd Regionu NSZZ Solidarność w Koninie, Stowarzyszenie Represjonowanych w Stanie Wojennym Region Konin, Koniński Dom Kultury i Młodzieżowy Dom Kultury. Scenarzystą, reżyserem i autorem zdjęć był Andrzej Moś, nad montażem zapanował Zdzisław Siwik, muzykę skomponował Krystian Weber, realizacją dźwięku zajęli się Marek Deręgowski i Marcin Oliński.

Filmowymi świadkami tamtych czasów byli: Ryszard Białkowski, Krzysztof Buszko, Marek Chlebicki, Sławomir Czajkowski, Krzysztof Dobrecki, Jerzy Jarzyński, Grzegorz Kamiński, Paweł Kotlarski, Ryszard Kotwa, Andrzej Krzyżański, Tomasz Piasecki, Paweł Pluta, Franciszek Romaszko oraz Lech Stefaniak i Tadeusz Szadkowski. W ich wspomnieniach pojawiały się obrazy sprzed 36 lat: manifestacje, strajki („zdawaliśmy sobie sprawę, że przedłużanie strajku groziło rozlewem krwi”), dramat stanu wojennego, internowania. W świadectwach przewijały się postaci Ryszarda Stachowiaka – „niekwestionowanego przywódcy”, Zbigniewa Ładosza czy Ewy Zaleskiej. Były też sceny determinacji i gorzka scena słabości ludzkich („oni wszystko o nas wiedzieli”), dumy „że miałem szansę budować nowe” i podziękowania między innymi „dla wszystkich anonimowych, że nas wspierali, że pomagali rodzinom, że przez to zwyciężyliśmy”.

– Udało nam się także zgromadzić unikatową ikonografię – mówił A. Moś. – Wśród niej zarejestrowaną na taśmie 8 mm i zachomikowaną przez Anetę Bronowicką, zdjęcia przechowywane przez Wandę Gruszczyńską i wiele innych osób. Dziękuję wszystkim, którzy chcieli podzielić się z nami tymi materiałami. A trafiają do nas kolejne świadectwa materialne tamtej epoki. W sumie w bardzo krótkim czasie zgromadziliśmy ponad 12-godzinny materiał, z którego powstał 50-minutowy dokument. Pewnie mógłby powstać dłuższy, ale… czasu nam brakło.

I jeszcze słowo widza: ten film budzi emocje. Po pierwsze – bo powstał.

Dzieje NSZZ Solidarność, także konińskiego, doczekały się już wielu opracowań. Dokument filmowy „Tworzyliśmy Solidarność. Region Konin 1980-1989” jest pierwszym. Po drugie – bo mówi w nim „tylko” 14 bohaterów tamtych czasów, a trzeba pamiętać, że 13 grudnia 1981 roku „S” w regionie (województwie) konińskim skupiała około 67 tysięcy członków w 272 organizacjach zakładowych. Wprawdzie filmowi świadkowie czasów wspomnieli kilka innych nazwisk, ale, jak podpowiedzieli widzowie, nie przeprowadzili rozmowy z ani jedną kobietą, więcej – w filie pada nazwisko tylko jednej. Nie wyszli także we wspomnieniach poza Konin, choć film ma w podtytule „Region Konin 1980-1989”. Zatem po trzecie – czas na kolejny film o Solidarności w Konińskiem. Andrzej Moś mówił, że w czasie zaledwie pięciu miesięcy zgromadził kilkunastogodzinny materiał, mogący być początkiem nowej (innej) opowieści. Powiedział też rzecz bardzo ważną, że film powstał przy wykorzystaniu konińskiego filmowego potencjału twórczego. Ale nie powiedział tego, co jasno wyłożył Lech Stefaniak, dyrektor Muzeum Okręgowego: „Nie mieliśmy, mimo grantu z Muzeum Historii Polski, wystarczających pieniędzy na zrealizowanie tego filmu. Uratowała nas specjalna dotacja prezydenta Konina Józefa Nowickiemu, któremu bardzo dziękujemy”.

Przy okazji dodajmy, że dzięki dotacji samorządu Konina Andrzej Moś mógł rozpocząć realizację filmu dokumentalnego o Szymonie Pawlickim, aktorze, działaczu opozycji demokratycznej, postać mocno związanej z kulturalnym obliczem Konina. Scenariuszem A. Mosia zainteresowało się Video Studio Gdańsk (VSG), którego historia powstania sięga I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ Solidarności w Gdańsku i w którego archiwum jest wiele zdjęć z Szymonem Pawlickim z okresu działalności w „Solidarności”.

Andrzej Dusza

andrzej.dusza@gazeta.pl

zdjęcia: Zdzisław Siwik