Przez ponad czterdzieści lat w Muzeum Okręgowym w Koninie powstawała kolekcja biżuterii głównie XIX-wiecznej. W efekcie 530 obiektów ilustruje style i technologie charakterystyczne dla tego okresu. To jedyna taka kolekcja w Polsce, którą wzbogaca pięknie wydany katalog.

Kolekcja „powstawała dzięki zainteresowaniu i zaangażowaniu założycielki i wieloletniej dyrektorki muzeum dr Łucji Pawlickiej-Nowak. Przez te wszystkie lata zbiór był sukcesywnie powiększany, niekiedy o spektakularne nabytki. Takim było zakupienie w 1978 r. kolekcji Ludwika Waszkiewicza oraz pozyskanie w 2018 r. daru Elli Laskowskiej” – czytamy we wstępie do „Katalogu zbioru biżuterii Muzeum Okręgowego w Koninie”. Autorką „Katalogu” jest Małgorzata Szuman-Gorczyca, kustoszka konińskiego muzeum.

To zbiór bardzo ciekawy, różnorodny i znakomicie zaprezentowany na stałej ekspozycji, zatytułowanej „Biżuteria i styl – od klasycyzmu do art déco”. Ważne i nieczęsto, zaznaczmy to, w Koninie spotykane jest opracowanie katalogu bogatych zbiorów. Autorka opisuje w nim między innymi zjawisko XIX-wiecznej biżuterii sentymentalnej „jako jednego z podstawowych wyznaczników Romantyzmu. Ozdoba zawierająca relikwię w postaci pukla włosów lub wizerunku może być dowodem przyjaźni, miłości, żałoby, pamiątką rodzinną lub serdecznym wspomnieniem po kimś bliskim”. Może też być oznaką patriotyzmu. Najstarsza przykłady pochodzą z Holandii, z okresu walk o wyzwolenie spod dominacji hiszpańskiej w latach 1568-1646. Polska biżuteria „Od końca XVIII w. (…) upamiętnia wszystkie ważniejsze wydarzenia historyczne (…) Te niepozorne przedmioty wspierały narodowe dzieła, a nade wszystko były dowodem nieskończonej ofiarności i patriotyzmu polskiego społeczeństwa” – czytamy w opracowaniu Małgorzaty Szuman-Gorczycy.

Jakkolwiek zasadniczą część kolekcji stanowi biżuteria XIX wieku, to w zbiorach muzeum, i w katalogu, jest kilka obiektów pochodzących z XVI wieku. Autorka śledzi, jakim przemianom podlegało tworzenie biżuterii, jaki wpływ na to miała rewolucja przemysłowa, wreszcie – kiedy pojawiła się standaryzacja i produkcja na skalę masową, kształtując mody i zapowiadając zmiany jakie zajdą w wieku XX. Secesja, art déco, realizm, historyzm i… coraz częściej i więcej sztucznej biżuterii, „która stopniowo przestaje być wstydliwą imitacją, a staje się pełnoprawnym partnerem ozdób wykonywanych przez wielkich mistrzów czy rzetelnych rzemieślników. Tempo tych zmian i upodobań będzie teraz dyktowane przez coraz bardziej rozpędzający się przemysł, by osiągnąć poziom szalonego konsumpcjonizmu…”.

Ten opis jest tylko namiastką treści „Katalogu”. Każdy z ponad 400 zaprezentowanych w nim egzemplarzy biżuterii autorka z pietyzmem opisała: data powstania, miejsce, twórca, z czego dzieło wykonano, jego krótka historia (kto nosił, dlaczego, w jakim czasie itd.), wielu towarzyszy dodatkowa literatura. Warto zaznaczyć, że katalog został bardzo starannie opracowany graficznie i wydrukowany przez PRESILO STUDIO Robert i Patryk Andre S.C. w Kole. Finansowo wydanie dzieła wsparli: Samorząd Województwa Wielkopolskiego, Miasto Konin i Stowarzyszenie Rzeczoznawców Jubilerskich. Po przejrzeniu katalogu aż się chce zobaczyć muzealną ekspozycję. Albo odwrotnie – po obejrzeniu zbiorów biżuterii chce się mieć dodatkowo katalog. Warto zrobić jedno i drugie.

A jeśli to zachęci państwa do nowego spojrzenia na biżuterię współczesną, to można z gosławickiego zamku przejść do budynku spichlerza, gdzie muzeum zaprasza na czasową wystawę współczesnej biżuterii autorskiej.

Andrzej Dusza

Zdjęcia „Katalogu zbioru biżuterii Muzeum Okręgowego w Koninie” – Zdzisław Siwik